مدافعان حرم و نحوه شکل گیری
مدافعان حرم اهل بیت یا به اختصار و مشهور به مدافعان حرم نیروهای شبه نظامی هستند که توسط حکومت جمهوری اسلامی ایران سازماندهی و به کشورهای سوریه و لبنان اعزام می‌شوند که بنابر ادعای دولت جمهوری اسلامی هدف حفاظت از حرم خاندان محمد را دارند و به گروه‌های همفکر در این کشورها کمک‌های مستشاری و عملیاتی می‌کنند. بیشتر افراد این گروه را نیروهای رسمی سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران و بسیج تشکیل می‌دهند که اکثر کشته شده‌های ایران نیز از این دو نهاد نظامی ایران هستند.
این گروه بخشی از نیروی نظامی ایران است که در جنگ نیابتی ایران و عربستان مبارزه می‌کنند و بیشتر شیعه مذهب و به «سپاه بین‌المللی شیعیان» معروف هستند. این افراد بیشتر از کشورهای ایران، یمن، افغانستان، عراق، سوریه و لبنان هستند. بنا برا ادعای این گروه این افراد از حرم اهل بیت در مقابل حمله گروه‌های داعش حفاظت می‌نمایند. عده‌ای از این افراد در درگیری‌های بین نیروهای دو طرف کشته شدند. مدافعان حرم بخشی از دو هزار نیروی ایرانی یا تحت حمایت ایران در سوریه هستند. کشته شدگان این گروه شبه نظامی تحت حمایت بنیاد شهید و امور ایثارگران جمهوری اسلامی ایران قرار می‌گیرند که بیش از نیمی از این افراد افغانی هستند.
حکومت جمهوری اسلامی ایران در ابتدا فقط به نقش مستشاری در جنگ داخلی سوریه اذعان می‌داشت ولی بعد از کشته شدن نظامیان بلندپایه سپاه پاسداران از این کشته‌ها به عنوان مدافعان حرم یاد کرد و این اصطلاح رواج یافت. این اصطلاح پس از تخریب مقبره حجر بن عدی توسط گروه‌های تروریستی و تهدید این گروه‌ها مبنی بر حمله به حرم زینب بنت علی، در اوایل ۱۳۹۲۲ خورشیدی وارد ادبیات اجتماعی شد.
در فهرست کشته شدگان مدافع حرم افرادی از اهل سنت دیده می‌شوند.
نحوه شکل گیری
دهم اردیبهشت ۱۳۹۲ش، گروه تروریستی تکفیری جبهه النصره شاخه القاعده در سوریه، علاوه بر نبش قبر حجر بن عدی، تهدید به تکرار این اقدام در حرم حضرت زینب (س) کرد. سید حسن نصرالله، در اولین واکنش‌ها، ضمن آنکه حمله به حرم حضرت زینب را دارای پیامدهای بسیار خطرناک دانست، از کسانی سخن گفت که در حال دفاع از حرم حضرت زینب هستند و در این راه به شهادت می‌رسند.
پیش از نبش قبر حجر بن عدی، در سوم شهریور ۱۳۹۱ش، مزار محسن بن حسین(ع) در منطقه المشهد حلب در سوریه، مورد حمله نیروهای مخالف دولت سوریه قرار گرفت و پس از آن بود که گروه‌هایی برای جلوگیری از تکرار این اقدام درباره حرم سکینه دختر امام حسین(ع)، اقدام به دفاع از آن کردند. تشکیل تیپ ابوالفضل العباس در عراق، و اعزام به سوریه برای دفاع از حرم حضرت زینب(س) هم اقدامی بود که در بهمن ۱۳۹۱۱ رخ داد، اما استفاده از عبارت «مدافعان حرم»، اواخر اردیبهشت ۱۳۹۲ش در رسانه‌های ایرانی و فارسی‌زبان رایج شد.
به تدریج، پایگاه‌های اینترنتی مختلف و برخی نهادهای رسمی و غیررسمی، برای ثبت‌نام از علاقمندان به حضور در سوریه و دفاع از حرم‌های اهل بیت، تشکیل شد. اولین همایش با عنوان «مدافعان حرم»، ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ از سوی «کنگره بین المللی امام علی النقی(ع)» و با هدف «اعلام محکومیت جنایات فوق و اعلام آمادگی برای دفاع از حرم حضرت زینب(س)» برگزار شد. برخی منابع، از حضور ده هزار نفری مردم در این همایش خبر دادند. همایش‌ها و برنامه‌های مختلفی با عنوان «مدافعان حرم» در نقاط مختلف ایران برگزار شده است. در این تجمعات، علاوه بر اجرای برنامه‌های مختلف، ثبت‌نام از نیروهای داوطلب برای اعزام به سوریه انجام شده است. با این حال اما هیچگاه شیوه‌ای رسمی برای ثبت‌نام اعلام نشده و دست‌کم در یک مورد، یک پایگاه اینترنتی که با هدف ثبت‌نام از داوطلبان راه‌اندازی شد و بر اساس اعلام مدیران آن، مورد استقبال فراوان قرار گرفت در ایران مسدود شد.
